भाटये गावाची ओळख
भाटये हे रत्नागिरी शहरापासून अवघ्या १ कि.मी. अंतरावर वसलेले एक सुंदर किनारी गाव आहे. पूर्वेला काजळी नदी, पश्चिमेला अरबी समुद्र, उत्तरेला नदी व समुद्राचा संगम आणि दक्षिणेला डोंगररांगांनी वेढलेले हे गाव निसर्गसौंदर्याने नटलेले आहे. सुमारे २ कि.मी. लांबीचा रमणीय समुद्रकिनारा भाटये गावाला लाभला आहे. २०११ च्या जनगणनेनुसार गावाची लोकसंख्या ३२४८ आहे. गावातील प्रमुख व्यवसाय शेती आणि मासेमारी असून, येथील लोक परिश्रमी आणि एकजुटीने जगणारे आहेत.

इतिहास आणि संस्कृती
भाटये हे छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या आरमारातील पहिले आरमार प्रमुख मायाजी भाटकर उर्फ मायनाक भंडारी यांचे जन्मस्थान आहे, आणि त्यांचे समाधीस्थळही येथे आहे. गावात कोकण कृषी विद्यापीठ अंतर्गत नारळ संशोधन केंद्र आहे. येथे सर्वधर्मसमभाव आढळतो — हिंदू आणि मुस्लिम समाज एकत्र राहून सण-उत्सव साजरे करतात. पीर शाक्रामुद्दीन दर्ग्यावर माघ पौर्णिमेला साजरा होणारा उरुस हा या ऐक्याचा उत्तम नमुना आहे, ज्यामध्ये २०,००० ते २५,००० भाविक सहभागी होतात.

साजरे होणारे सण

गावामध्ये घरगुती गणेशोत्सव अत्यंत उत्साहात साजरा केला जातो. प्रत्येक घरात मातीचा गणपती बसवून सुंदर सजावट, आरत्या, भजन-कीर्तन आणि मोदकांचा प्रसाद यामुळे वातावरण भक्तिमय होते. कुटुंबातील सर्वजण एकत्र येऊन पूजा करतात, शेजारीपाजारी भेटतात आणि एकोपा वाढवतात. काही घरांत दोन, पाच किंवा अकरा दिवस गणपती ठेवण्याची परंपरा असते. शेवटच्या दिवशी “गणपती बाप्पा मोरया, पुन्हा लवकर या!” या जयघोषात विसर्जन केले जाते. हा सण श्रद्धा, परंपरा आणि आनंदाचा संगम मानला जातो.

शिमगा किंवा शिमगोत्सव हा कोकण भागात साजरा होणारा पारंपारिक सण आहे. हा होळीच्या काळात येतो आणि आनंद, नृत्य, गाणी व रंगोत्सवाने भरलेला असतो. गावातील लोक पारंपरिक वेशात नाचतात, ढोल-ताशांच्या गजरात ग्रामदेवतेची पालखी काढतात आणि एकमेकांवर रंग उधळून सण साजरा करतात. शिमगा हा फक्त होळी नव्हे, तर गावातील एकोपा आणि परंपरेचे प्रतीक आहे.

दिवाळी मोठ्या आनंदात आणि पारंपारिक पद्धतीने साजरी केली जाते. घरांची स्वच्छता, रंगरंगोटी आणि सुंदर रांगोळ्यांनी सणाची सुरुवात होते. नरकचतुर्दशीला आंघोळीनंतर सुगंधी उटण्याचा वापर करून अभ्यंग स्नान केले जाते, तर लक्ष्मीपूजनाच्या दिवशी व्यापारी वर्ग आपापल्या देवघरात व दुकानात लक्ष्मीची पूजा करतात. फटाके, दिव्यांची रोषणाई, आणि घरगुती फराळाचा सुगंध गावागावांत दरवळतो. दिवाळी म्हणजे नातेवाईक, शेजारी आणि मित्रमैत्रिणींनी एकत्र येऊन आनंद साजरा करण्याचा, प्रकाश आणि प्रेम पसरवण्याचा सण आहे.

गुढीपाडवा हा सण नववर्षाच्या स्वागताचा आणि आनंदाचा प्रतीक म्हणून मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. या दिवशी प्रत्येक घराच्या दारात रेशमी वस्त्र, फुलं, नीमपाने, कडुलिंब व साखरेच्या गाठी लावून गुढी उभारली जाते, जी विजय आणि शुभारंभाचे प्रतीक मानली जाते. घराघरात पूजाविधी, नैवेद्य आणि पारंपारिक पक्वान्नांची मेजवानी केली जाते. गावातील लोक नवीन कपडे परिधान करून एकमेकांना शुभेच्छा देतात आणि वर्षभर समृद्धी व आनंद मिळावा अशी प्रार्थना करतात. गुढीपाडवा म्हणजे परंपरा, आनंद आणि नव्या सुरुवातीचा उत्सव आहे.

स्थानिक मंदिरे

भाटये गाव धार्मिक आणि सांस्कृतिक परंपरेने समृद्ध आहे. येथे श्री रवळनाथ मंदिर आणि श्री लक्ष्मीकांत मंदिर ही दोन प्राचीन मंदिरे आहेत, जी गावातील श्रद्धेचे केंद्र मानली जातात. तसेच समुद्रकिनाऱ्याजवळ वसलेले श्री झरीविनायक मंदिर हे भाटये गावाचे वैशिष्ट्य आहे. ही सर्व मंदिरे पुरातन काळापासून अस्तित्वात असून, गावकऱ्यांच्या भावविश्वात त्यांना अत्यंत महत्त्वाचे स्थान आहे. प्रत्येक वर्षी येथे होणारे उत्सव आणि सण गावातील लोकांना एकत्र आणतात आणि भाटयेच्या एकतेचे प्रतीक बनतात.

लोककला

भाट्ये गावातील लोककला पारंपारिक सण, नृत्य आणि संगीताशी घट्ट जोडलेली आहे. येथे शिमगोत्सव, होळी आणि गणेशोत्सव या काळात पारंपरिक ढोल-ताशा वादन, भजन-कीर्तन, आणि नाच-गाणी ही लोककलांची झलक दिसते. गावातील तरुण मंडळी शिमग्यात “फेरनाच” आणि “वेशभूषा नृत्य” सादर करतात, तर स्त्रिया पारंपारिक गाणी गातात. याशिवाय, कथाकथन, कीर्तन, आणि पारंपरिक वेशभूषेतील नाट्यरूप सादरीकरणे हीसुद्धा भाट्ये परिसरातील लोककलांचा भाग आहेत, ज्यातून स्थानिक संस्कृतीचा वारसा पुढे नेला जातो.

गौरवशाली व्यक्ती
भाटये गावाने अनेक प्रतिभावंत व्यक्ती घडविल्या आहेत. प्रसिद्ध संगीतकार वासुदेव भाटकर उर्फ स्नेहल भाटकर यांनी भारतीय चित्रपटसृष्टीत अमूल्य योगदान दिले असून, त्यांच्या कार्याची दखल घेत त्यांना लता मंगेशकर पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. तसेच गावातील कै. परमानंद जनार्दन पिलणकर आणि त्यांचे सुपुत्र श्री. अक्षय परमानंद पिलणकर यांनी नारळावर सुंदर कलाकृती सादर करून भाटये गावाचे नाव राष्ट्रीय स्तरावर उज्ज्वल केले. त्यांच्या या अद्वितीय कलाकौशल्यासाठी त्यांना राष्ट्रीय पुरस्काराने कोचीन येथे गौरविण्यात आले.

स्थानिक पाककृती

भाट्ये गावातील स्थानिक पाककृती महाराष्ट्राच्या कोकणाच्या पारंपारिक चवींवर आधारित आहेत. येथे मसालेदार आमटी, कोकणच्या फिश करी, मोदक, उकडीचे लाडू, अम्बा चटणी आणि वरण-भात यांसारख्या पारंपरिक पदार्थांना विशेष महत्त्व आहे. सणावार आणि उत्सवाच्या वेळी या पदार्थांची खास तयारी केली जाते. समुद्रकिनारी असल्यामुळे ताजी मासळी वापरून बनवलेले पदार्थ आणि कोकम, तिखट व नारळाचे स्वाद या पाककृतींना खास अद्वितीय चव देतात. गावातील प्रत्येक घरात पारंपारिक पद्धतीने स्वयंपाक केला जातो आणि हा स्थानिक वारसा पुढे नेला जातो.

हस्तकला

भाट्ये गावातील हस्तकला हा स्थानिक संस्कृतीचा महत्त्वाचा भाग आहे. येथे पारंपारिक मातीचे दगडी शिल्प, विणकाम, झोपाळ्यांच्या आणि घरगुती सजावटीच्या वस्तूंचे कारागिरी आढळते. तसेच, मातीच्या गणपती, देवी-देवतांचे मूर्तिकला, रंगीत रांगोळी कला या हस्तकलेतून गावाची सांस्कृतिक ओळख दिसून येते. या कला-हस्तकलेमुळे भाट्ये गावाची परंपरा, कलात्मक कौशल्य आणि स्थानिक वारसा जतन होतो.